Berneboeke-ambassadeur Lida Dykstra verleidt kinderen om meer (Fries) te lezen

FRYSLÂN - Schrijfster Lida Dykstra heeft inmiddels zo’n honderd Nederlandse en Friese kinderboeken op haar naam staan, schreef ook voor volwassenen en is sinds 2020 Berneboeke-ambassadeur. RondOm Vandaag mag bij haar langskomen in De Knipe en we gaan in gesprek over de Friese taal, voorlezen en opgroeien in een wereld waar veel informatie voor het oprapen ligt. 

Om dicht bij het verhaal van Dykstra te blijven hebben we besloten om de citaten in het Fries te schrijven, zoals ze ook zijn uitgesproken. Op www.bit.ly/LidaDykstraRV kunt u een Nederlandse vertaling vinden. 

Rond haar dertigste maakt Lida Dykstra, destijds nog werkzaam als conservator voor Museum Joure, een bijzondere carrièreswitch. Ze is net moeder geworden en ook al een tijdje bezig met creatief schrijven. Ze volgt onder andere een cursus Fries bij de Afûk en verdiept zich daarbij in de Friese taal, cultuur en geschiedenis: “Frysk is myn memmetaal. Dêrtroch koe ik goed Frysk prate en lêze, mar ik koe it net skriuwe.” Dat de jonge schrijfster kiest om gelijk in het Fries te schrijven, ligt dan ook voor de hand: “Taal is emoasje,” vertelt ze daarover. “Taal sit djip yn dy. De taal dy’tst mei dyn âlders pratest, hat in soad betsjutting. Troch yn it Frysk te skriuwen, kom ik werom by dat ‘basisgefoel’, by wa’t ik yn wêzen bin.”

Dat ze door Fries te schrijven wellicht een minder groot publiek kan bereiken, er zijn nou eenmaal meer mensen die Nederlands spreken dan Fries, daar is Dykstra niet mee bezig: “Ik beskôgje myn boeken eins as in keunstwurk, en taal as myn ark. In skilder is grif ek net dwaande mei de fraach hoefolle minsken nei syn skilderij sjogge.’

Het schrijven van kinderboeken

Hoewel Dykstra ook boeken voor volwassenen heeft geschreven, richt ze zich hoofdzakelijk op kinderboeken. Dat heeft een goede reden: “Skriuwen foar bern leit my better. Skriuwst dochs út in soarte fan yntuysje wei. En de yntinsive gearwurking mei de yllustrator en foarmjouwer fyn ik altyd in hiel bysûnder en weardefol proses.” Dykstra schrijft voor kinderen van verschillende leeftijden. Van de allerjongste peuters tot pubers van vijftien of zestien jaar oud. Haar boek Schaduw van Toet schreef ze voor die laatste leeftijdsgroep. Het is momenteel erg populair. Met dit boek werd Dykstra maar liefst genomineerd voor twee literaire prijzen; De Vlaamse Boon voor kinder- & jeugdliteratuur en de Woutertje Pieterse Prijs. Het jeugdboek van de Friese schrijfster was bij beide prijzen opgenomen in de shortlist, maar sleepte de prijzen helaas niet in de wacht. 

Inspiratie voor haar kinderboeken haalt Lida Dykstra overal vandaan. Voor de boeken voor oudere jeugd, zoals Schaduw van Toet, laat ze zich inspireren door historische gebeurtenissen of mythes. Voor de verhalen van de jongere kids kijkt ze graag naar haar eigen jeugd of de belevenissen van haar eigen dochter. Ze vindt ook inspiratie bij de kinderen die ze ontmoet: “Bern binne tsjintwurdich mei oare dingen dwaande as eartiids”, denkt Dykstra: “Lykas mei miljeufersmoarging of de opwaarming fan de ierde.” Als voorbeeld geeft ze haar boeken over De Bol Van Lif: “Yn dy boeken brûke bistkes in bol op sinne-enerzjy om problemen op te lossen, wêrtroch’t de wrâld in bytsje better wurdt.’

Vervuiling, opwarming en oorlog; krijgen kinderen momenteel niet wat te veel mee over de narigheid van de wereld? “Yn myn boeken besykje ik om drege ûnderwerpen net te swier te meitsjen foar bern. Ik fyn dat bern soms al betiid dwaande binne mei grutte-minsken problemen. Dêr kin ik my út en troch wol soargen om meitsje.”

Foto: Marleen Annema

Leesplezier in het Fries

Veel van haar kinderboeken schrijft of vertaalt Dykstra in het Fries. Mede hierdoor is door het project ‘Boeken fan Fryslân’ van de Afûk  tot volgend jaar benoemd als Berneboeke- ambassadeur: “Myn belangrykste doel is it fersprieden fan lêswille. Dêrom ha wy in Lêskoffer gearstald mei tsien Fryske berneboeken foar alle leeftiden. Dy kinne foarlêzen wurde, of de bern kinne se sels lêze.” Bij elk boek zit een lesbrief met opdrachten (zoals kleurplaten, knutsels, een toneelstuk of schrijfopdracht), waardoor de kinderen het boek beter gaan begrijpen. Volgens Dykstra is dat essentieel voor het leesplezier: “Kinst se oantrune om op in oare wize nei it boek te sjen.”

Ook praten over boeken is belangrijk om kinderen te motiveren af en toe een boek te pakken: “Fanalles oer in boek hearre is in bytsje lykas in rûnlieding krije troch in museum. Wa’t sels lêst, lêst oer in soad dingen hinne. Mar ast fan in oar hearst oer in boek, krigest nije ideeën oanrikt en wurdst nijsgjirrich.” Niet alle kinderen ervaren gelijk veel leesplezier zodra je ze een boek geeft, dat weet Dykstra ook: “Ek lêze moatst oefenje, lykas fuotbalje of in oare sport. Moatst ‘fleanoeren’ meitsje, traine, om better te wurden. Dat kin allinnich troch in soad te lêzen.”

Zelf het lezen weer oppakken

Steeds minder kinderen vinden lezen leuk en ook bij volwassenen zien we een dalende trend: “De konkurrinsje is fansels ek moardzjend,” snapt Dykstra. “It is logysk dat lêzen ûnder druk komt te stean ast ek in tv hast, en in tablet, en in mobyltsje.” Merkt je ook bij jezelf dat lezen niet meer zo leuk is als vroeger, dan raadt de schrijfster aan om jouw leesplezier weer te zoeken: “Gean ris nei de biblioteek of de boekhannel om te sjen wat nij is, of lit dy online ynspirearje. Der binne sokke moaie boeken te finen tsjintwurdich. Dêrneist kin it helpe om foar dysels in lêshoekje te meitsjen, dêr’tst ek de rêst fine kinst om te lêzen, en dêr’tst net te gau ôflaat wurdst. Begjin gewoan, lês alle dagen in pear siden. Op in stuit giet dy dat makliker ôf. Gun dysels dat!”

Meer weten over Lida Dykstra of naar haar werk als berneboekenambassadeur? Ga naar www.lidadijkstra.nl www.berneboekeambassadeur.frl