Berneboekeambassadeur Lida Dykstra verleidt kinderen om meer (Fries) te lezen

FRYSLÂN - Schrijfster Lida Dykstra heeft inmiddels zo’n honderd Nederlandse en Friese kinderboeken op haar naam staan, schreef ook voor volwassenen en is sinds 2020 Berneboeke-ambassadeur. RondOm Vandaag mag bij haar langskomen in De Knipe en we gaan in gesprek over de Friese taal, voorlezen en opgroeien in een wereld waar veel informatie voor het oprapen ligt. 

Om dicht bij het verhaal van Dykstra te blijven hebben we besloten om de citaten in het Fries te schrijven, zoals ze ook zijn uitgesproken. Op onze website kunt u een Nederlandse vertaling vinden. 

Rond haar dertigste maakt Lida Dykstra, destijds nog werkzaam als conservator voor Museum Joure, een bijzondere carrièreswitch. Ze is net moeder geworden en ook al een tijdje bezig met creatief schrijven. Ze volgt onder andere een cursus Fries bij de Afûk en verdiept zich daarbij in de Friese taal, cultuur en geschiedenis: “Fries is mijn moedertaal. Daardoor kon ik Fries goed spreken en lezen, maar ik kon het niet schrijven.” Dat de jonge schrijfster kiest om gelijk in het Fries te schrijven, ligt dan ook voor de hand: “Taal is emotie,” vertelt ze daarover. “Taal zit diep in je. De taal die je met je ouders sprak, heeft  veel betekenis. Door in het Fries te schrijven kom ik terug bij dat ‘basisgevoel’, bij wie ik in wezen ben.” 

Dat ze door Fries te schrijven wellicht een minder groot publiek kan bereiken, er zijn nou eenmaal meer mensen die Nederlands spreken dan Fries, daar is Dykstra niet mee bezig: “Ik zie mijn boeken eigenlijk als een kunstwerk en taal als mijn medium. Een schilder is vast ook niet bezig met de vraag hoeveel mensen naar zijn schilderij kijken.” 

Het schrijven van kinderboeken

Hoewel Dykstra ook boeken voor volwassenen heeft geschreven, richt ze zich hoofdzakelijk op kinderboeken. Dat heeft een goede reden: “Schrijven voor kinderen ligt mij beter. Je schrijft toch vanuit een soort intuïtie en de intensieve samenwerking met de illustrator en vormgever vind ik altijd een heel bijzonder en waardevol proces.” Dykstra schrijft voor kinderen van verschillende leeftijden. Van de allerjongste peuters tot pubers van vijftien of zestien jaar oud. Haar boek Schaduw van Toet schreef ze voor die laatste leeftijdsgroep. Het is momenteel erg populair. Met dit boek werd Dykstra maar liefst genomineerd voor twee literaire prijzen; De Vlaamse Boon voor kinder- & jeugdliteratuur en de Woutertje Pieterse Prijs. Het jeugdboek van de Friese schrijfster was bij beide prijzen opgenomen in de shortlist, maar sleepte de prijzen helaas niet in de wacht. 

Inspiratie voor haar kinderboeken haalt Lida Dykstra overal vandaag. Voor de boeken voor oudere jeugd, zoals Schaduw van Toet, laat ze zich inspireren door historische gebeurtenissen of mythes. Voor de verhalen van de jongere kids kijkt ze graag naar haar eigen jeugd of de belevenissen van haar eigen dochter. Ze vindt ook inspiratie bij de kinderen die ze ontmoet: “Kinderen zijn nu met andere dingen bezig dan vroeger,” denkt Dykstra: “Bijvoorbeeld met milieuvervuiling of de opwarming van de aarde.” Als voorbeeld geeft ze haar boeken over De Bol Van Lif: “Hierin gebruiken diertjes een bol op zonne-energie om problemen op te lossen, waardoor de wereld een stukje beter wordt.” 

Vervuiling, opwarming en oorlog; krijgen kinderen momenteel niet wat te veel mee over de narigheid van de wereld? “In mijn boeken probeer ik altijd om moeilijke onderwerpen niet te zwaar te maken voor kinderen. Ik vind dat kinderen soms heel vroeg bezig zijn met grote-mensen problemen. Daar maak ik mij af en toe zorgen om.”

Leesplezier in het Fries

Veel van haar kinderboeken schrijft of vertaalt Dykstra in het Fries. Mede hierdoor is door het project ‘Boeken fan Fryslân’ van de Afûk  tot volgend jaar benoemd als Berneboeke- ambassadeur: “Mijn belangrijkste doel is het verspreiden van leesplezier. Daarom hebben we een leeskoffer samengesteld met tien Friese boeken voor alle leeftijden Deze kunnen voorgelezen worden of zelf worden gelezen.” Bij elk boek zit een lesbrief met opdrachten (zoals kleurplaten, knutsels, een toneelstuk of schrijfopdracht), waardoor de kinderen het boek beter gaan begrijpen. Volgens Dykstra is dat essentieel voor het leesplezier: “Je prikkelt ze om op een andere manier naar het boek te kijken.” 

Ook praten over boeken is belangrijk om kinderen te motiveren af en toe een boek te pakken: “Vanalles over een boek horen is een beetje zoals een rondleiding krijgen in een museum. Als je zelf leest, dan lees je over veel dingen heen. Maar als je van een ander dingen hoort over een boek, krijg je nieuwe ideeën aangereikt en word je nieuwsgierig. 

Niet alle kinderen ervaren gelijk veel leesplezier zodra je ze een boek geeft, dat weet Dykstra ook: “Ook lezen moet je oefenen, net als voetbal of een andere sport. Je moet vlieguren maken, trainen om beter te worden. Dat kan alleen door veel te lezen.” 

Zelf het lezen weer oppakken

Steeds minder kinderen vinden lezen leuk en ook bij volwassenen zien we een dalende trend: “De concurrentie is natuurlijk ook moordend,” snapt Dykstra. “Het is logisch dat lezen onder druk komt te staan als je ook een tv hebt, en een tablet, en een mobieltje.” Merk je ook bij jezelf dat lezen niet meer zo leuk is als vroeger, dan raadt de schrijfster aan om jouw leesplezier weer te zoeken: “Ga eens naar de bieb of de boekhandel om te kijken wat er nieuw is of laat je online inspireren. Er zijn zoveel mooie boeken te vinden tegenwoordig. Daarnaast kan het helpen om voor jezelf een leeshoekje te maken waar je ook de rust kan vinden om te lezen en waar je niet snel wordt afgeleid. Begin gewoon, lees elke dag een paar bladzijden. Op een gegeven moment zal het je makkelijker afgaan. Gun jezelf dat!”

Meer weten over Lida Dykstra of naar haar werk als berneboekenambassadeur? Ga naar www.lidadijkstra.nl www.berneboekeambassadeur.frl