In gesprek met Mirka Antolovic over racisme in Friesland: "Laten we met elkaar praten"

FRIESLAND - Op tv en social media zien we veel nieuwsberichten voorbij komen over de protesten in de Verenigde Staten. Daar, maar ook hier in Nederland en de provincie, gaan duizenden mensen de straat op om te protesteren tegen racisme. RondOm Vandaag vroeg Mirka Antolovic, directeur van Tumba, het discriminatiemeldpunt van Friesland over racisme, discriminatie en het nut van protesteren: “We moeten met elkaar in gesprek gaan.”

Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Leeuwarden, maar ook Londen, Tokyo, Lissabon en Melbourne. Overal ter wereld zijn de afgelopen weken mensen de straat op gegaan om te protesteren tegen racisme en ongelijkheid. De protesten ontstonden in de Verenigde Staten nadat een filmpje opdook van vier politieagenten die de 46-jarige zwarte Amerikaan George Floyd bijna negen minuten tegen de grond drukten. Daarbij was te zien hoe de bewusteloze Floyd, nog steeds in handboeien, in een ambulance werd afgevoerd. Hij overleefde de ontmoeting met de politie niet.

Police brutality in Friesland

De dood van Floyd is in de VS het zoveelste voorbeeld van ‘police brutality’, onevenredig hard, fel en soms zelfs dodelijk geweld door de politie, vaak gemunt op zwarte Amerikanen. Volgens Antolovic kennen we deze vorm van politiegeweld gelukkig niet in Friesland, maar ziet ze wel degelijk dat de politie niet altijd iedereen gelijkwaardig behandelt: “Bijvoorbeeld als een groepje jongeren zit te chillen in een parkje en worden aangesproken door twee agenten. De witte jongens mogen gewoon weglopen, terwijl hun donkere vrienden hun ID-kaarten moeten laten zien. Begrijp me niet verkeerd, ik denk niet dat deze politieagenten persé racistische ideeën hebben. Vaak is het een kwestie van een verkeerde inschatting en dan moeten we ons afvragen; hoe kan het dat die agenten een verkeerde inschatting maken?”

Het gaat niet meer om de inhoud

Floyd’s dood, police brutality en ongelijke behandeling door veiligheidsmedewerkers waren de aanleiding van de protesten, maar inmiddels gaat het om veel meer dan dat. De media zijn de protesten inmiddels ‘Black Lives Matter’ protesten gaan noemen, in het kort BLM. Door de plunderingen in de VS en het niet naleven van de 1.5 meter op bijvoorbeeld de Dam kunnen steeds minder mensen sympathie voor het doel opbrengen. Dat is jammer, vindt Antolovic: “Het gaat nu niet meer om de inhoud, maar om de vorm van het protest. Als we die redenatie volgen is er nooit een goed moment om het over racisme en discriminatie te hebben. Net zoals bij de zwarte pieten discussie; in november en december kan er niet gedemonstreerd worden want dan verpesten we een kinderfeest, in januari en februari hebben we het net allemaal achter de rug en in mei of juni is het nog lang niet zover. Wanneer gaan we hier dan wel over praten?”

Het allerbelangrijkste is praten

Praten, volgens Antolovic is dit het allerbelangrijkste om te doen: “Het grootste deel van de mensen wil helemaal niet racistisch zijn en is dat ook niet. Het is iets wat onbewust aangeleerd is. Als een kind altijd witte juffen en meesters heeft gehad en alleen een schoonmaker kent die zwart is, dan doet dat iets met de beeldvorming van dat kind, maar daar kan hij of zij zelf niet veel aan doen.”

Die beeldvorming zit zo in het systeem van mensen dat het ongemakkelijk en soms zelfs pijnlijk is om hierover te praten: “Niemand wil een dader zijn! Ik snap best dat de discussie zo oploopt dat je je in een hoek gedreven voelt. Daarom vind ik praten zo belangrijk en ik denk dat we dit in Friesland heel goed samen kunnen oplossen.”

In Friesland moeten we het namelijk, in tegenstelling tot de Randstad, wél echt samen doen: “In grote steden is er altijd een grote groep waar je je bij kan aansluiten. Daar is niet echt de behoefte om met elkaar in gesprek te gaan, want je kan je ook wel redden zonder dat je contact hebt met mensen van buiten je bubbel. Hier kan dat niet. We komen elkaar telkens weer tegen. Ik denk ook wel dat Friezen het sneller zullen begrijpen. In de Randstad kijken ze op ons neer, daar zijn we ‘domme boeren’ met een gek accent. We weten hoe het voelt om aan de kant gezet te worden.”

200 meldingen per jaar

Antolovic is directeur van het Friese discriminatiemeldpunt Tumba. Hier krijgen ze niet alleen verhalen binnen van racisme, maar ook vormen van homofobie, seksisme en discriminatie tegen mensen met een beperking. Van de 200 meldingen per jaar gaat ongeveer 40%-60% over discriminatie op basis van huidskleur of afkomst. Tumba probeert melders van discriminatie zo goed mogelijk bij te staan, maar gaan vaak niet over tot aangifte. “Aangifte is een log proces dat vaak nergens op uitloopt. Veel liever gaan we het gesprek aan en wijzen we niet een schuldige aan. We willen puur laten zien; dit is er gebeurd, dit was ermee bedoelt en zo is het opgevat. Zo creëren we onderling begrip.”

Zeg er iets van, ook als het niet over jou gaat

Zelf actie ondernemen tegen discriminatie en racisme is niet lastig. “Kijk niet weg!,” roept Antolovic op, “Als je een grapje hoort die eigenlijk niet kan, zeg er dan wat van. Ook als het niet over jou gaat. Dan doe je al heel wat.”

Zaterdag 13 juni is er ook in Leeuwarden een BLM-protest geweest. Deze krant is al gedrukt voor dit protest en we kunnen dus ook niet terugkijken op wat er gebeurd is. Wel liet Antolovic voor het protest al weten dat er één medewerker van Tumba namens de organisatie bij het protest aanwezig is. Over tegenstanders van het protest zegt Antolovic het volgende: “Dit is dé plek en het moment om weer het gesprek aan te gaan. We moeten deze mensen niet gelijk wegzetten als fascisten. Ik wil juist weten wat hun beweegt om ook daar te gaan staan. Wat is hun onvrede? Wat is de bedreiging die ze voelen?”

Je hoort erbij

Tumba’s nieuwe campagne ‘Je hoort erbij’ past heel goed in die denkwijze: “Het is een eeuwenoud probleem dat mensen zich niet meer welkom voelen in de maatschappij,” legt Antolovic uit, “soms komt dat door je huidskleur, je geaardheid of je gender, maar soms ook omdat jij dingen denkt die eigenlijk ‘niet meer kunnen’. Terwijl ik vind dat er voor iedereen een plekje moet zijn. We moeten samen gaan onderzoeken wat het echte probleem is. Vluchtelingen in de sociale huur zijn niet het probleem, maar woningnood wel. Zwarte piet is niet het échte probleem, maar racisme wel. We moeten niet de symptomen bestrijden, maar op zoek gaan naar de oorzaak en dat kunnen we alleen doen door echt met elkaar te praten en naar elkaar te luisteren.”

Het werk van Tûmba

Tûmba is kenniscentrum voor discriminatiezaken, diversiteit en gelijkheid. Tûmba biedt gratis advies en sociaal-juridische hulp wanneer je discriminatie meemaakt. Ook bieden ze een groot aanbod voor onderwijs en professionals. Bijvoorbeeld over vooroordelen, pesten, racisme, gender, migratie en vluchtelingen. Het gaat daarbij om ontmoeting en het delen van ervaringen. Tûmba voert in opdracht van gemeenten de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorzieningen uit.