Dyscalculie: moeite hebben met de waarde van getallen en er niet mee kunnen rekenen

FRIESLAND - Begin dit jaar startte voor de 22-jarige Heerenveense Lotte van Dijk een bijzondere zoektocht. Lotte heeft dyscalculie en liep rond met allemaal vragen over deze stoornis. Voor haar afstudeerproductie voor de opleiding journalistiek is ze op zoek gegaan naar de antwoorden op die vragen. Haar zoektocht deelt ze deze zomer met de lezers van RondOm Vandaag. In deel 2 vertelt ze hoe dyscalculie werkt en gaat ze in gesprek met experts over wat dyscalculie is. 

Wat is dyscalculie

Hans van Luit is voormalig-hoogleraar orthopedagogiek, gespecialiseerd in diagnostiek en behandeling van kinderen met dyscalculie en rekenproblemen. Volgens Van Luit is dyscalculie een ernstig reken- en wiskunde probleem, dat erin resulteert dat iemand moeite heeft met het rekenen zoals dat in de methode zit en met automatisering en memoriseren. “Dus als je aan iemand met dyscalculie vraagt: ‘wat is zeven keer acht?’ Dan moet diegene daar lang over nadenken, dat is dat stukje memoriseren. Dyscalculie is een stoornis, je kan het wel verminderen, maar je komt er niet meer vanaf” aldus Van Luit.

Anniek Vaessen werkt bij RID, een instituut voor onderzoek en behandeling van dyscalculie en dyslexie. Vaessen ziet dyscalculie als een zeer hardnekkig probleem met het onder de knie krijgen van de basisbewerkingen van het rekenen en het getalbegrip. Waardoor ook de hogere vaardigheden ook niet goed gaan. Dat probleem heeft eigenlijk niks te maken met hoe intelligent iemand is.  

Het probleem met de basisbouwstenen van het leren rekenen kun je zien als een soort toren van blokken. De onderste bouwstenen zijn de getallen, daarboven komen de blokjes met de rekensommetjes, en daarboven komen weer de blokjes met de moeilijkere taakjes, zoals bijvoorbeeld klokkijken of met geld rekenen. Als die onderste bouwstenen, de getallen, niet stevig genoeg zijn, dan staat de hele rekentoren wankel. 

In de hersenen

Onze hersenen bestaan uit vier kwabben. Links zit de temporaalkwab, vooraan zit de frontaalkwab. Aan de rechterkant, zit de occipitale kwab en daarachter zit de pariëtale kwab. “Die kwabben zijn actief tijdens het nadenken, tijdens het lopen, tijdens alles wat we doen,” vertelt voormalig-hoogleraar orthopedagogiek Hans van Luit. “Ongeveer 70 procent van de hersenonderzoeken laat zien dat de hersenen bij mensen met dyscalculie minder actief zijn bij het rekenen en dat zit in al die vier kwabben.”

De kwabben besturen verschillende dingen. De temporaalkwab bepaalt het tempo, dus het automatiseren. In de occipitale kwab zit het voorstellingsvermogen dus bij rekenen leer je breuken door een taart te verdelen, kinderen met dyscalculie hebben moeite hier een voorstelling van te maken. Er is minder activiteit bij deze mensen tijdens het rekenen in kwabben, maar ook tussen die kwabben. “Dyscalculie is dus geen onwil, maar onmacht,” aldus Van Luit. 

Hoeveel mensen hebben dyscalculie?

Antwoorden op de vraag hoeveel procent van de mensen in Nederland dyscalculie hebben, zijn uiteenlopend. Zo schat voormalig-hoogleraar orthopedagogiek gespecialiseerd in leerstoornissen Wied Ruijssenaars dat het net zoiets is als dyslexie is en dat zal twee à drie procent zijn. Vaessen heeft het over een percentage van vier tot zes procent, omdat het overeenkomt met dyslexie. Van Luit schat zo’n tweeënhalf procent. Dat zijn zo’n 40.000 kinderen. Orthopedagoog generalist Marije van Oostendorp schat dat rond de drie procent van de mensen dyscalculie heeft en in Nederland minder dan één procent. Het percentage ligt dicht bij elkaar, toch laat het wel zien dat er nog veel onduidelijkheid en weinig onderzoek is over de rekenstoornis. 

Toch twijfelen de experts of dit percentage niet hoger is. Zo vertelt Van Luit dat ze niet echt kunnen bewijzen hoeveel mensen in Nederland dyscalculie hebben: “ik heb een grote klinische praktijk gehad, in Utrecht, aan de universiteit. Met meerdere mensen hebben we gekeken hoeveel mensen met dyscalculie we in scholen tegenkomen. Zo zijn we ongeveer op de twee à drie procent terechtgekomen. In andere landen zijn die cijfers veel hoger en dat komt omdat wij strenge criteria hebben om dyscalculie vast te kunnen stellen.”

Ook Vaessen denkt dat het cijfers van mensen met dyscalculie hoger ligt dan de meeste experts denken. “Bij RID hebben wij volgens mij iets van 3000 aanmeldingen minstens per jaar van dyslexie en van dyscalculie 150 misschien. Het geeft weer dat scholen minder met dyscalculie bezig zijn en niet precies weten wat het is. Ook wordt het onderzoek niet vergoed, dus de meeste ouders kunnen het ook niet betalen.”

Herkennen dyscalculie

Dyscalculie is dat iemand een hardnekkig rekenproblemen heeft en dat begint in de basis van het rekenen. Hierdoor kan je mensen met dyscalculie vaak herkennen, omdat ze sommen tot twintig nog op hun vingers moeten tellen. Instructie van het rekenen wordt steeds weer vergeten, terwijl ze dat op andere vakgebieden niet hebben. Dus het is ook een specifiek leerprobleem. Iemand heeft moeite met het begrijpen van de waarde van getallen en het begrijpen van het optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en het delen van getallen. 

Het merendeel van de mensen weet niet goed wat dyscalculie is, ook Van Oostendorp merkt dit: “Als je mensen op straat zou vragen: ‘Vindt u rekenen moeilijk?’ Zullen heel veel mensen zeggen: ‘ja ik vind het moeilijk’. Die mensen denken vaak aan procenten of ingewikkelde wiskundige berekeningen. Maar, als je vraagt: ‘Heeft u nog moeite met de sommen tot tien?’ Dan zullen de meeste mensen zeggen: ‘Nee dat heb ik niet.’ Terwijl mensen met dyscalculie dat wel hebben.”

Om meer te weten te komen over mijn rekenstoornis ben ik in gesprek gegaan met ervaringsdeskundigen van verschillende leeftijden die dyscalculie hebben. Zo volg ik een dag de 21-jarige student Marit, kijk ik mee bij de rekenles van de 10-jarige Lola en heb ik een mooi gesprek met de 72-jarige George. Benieuwd naar meer? Deze verhalen zullen in de volgende dyscalculie special van de krant van 19 juli staan.