Journalist en auteur Olaf Koens over zijn eenzame jeugd in Friesland: “Ik voel mij meer Rus of Turk, dan Fries”

FRIESLAND - Journalist en auteur Olaf Koens schreef meerdere boeken, deed als correspondent onder andere verslag van de MH17 ramp in Oekraïne en is nu Midden-Oosten correspondent met als standplaats Istanbul. Zijn nieuwste kinderboek ‘Aydin, het waargebeurde verhaal van een beloega’ speelt zich af in Friesland, op de plek waar hij als kind veel tijd alleen doorbracht: “Ik heb best een eenzame jeugd gehad.”

Wanneer Koens nog geen jaar oud is, beslissen zijn ouders om te verhuizen naar het hoge Noorden. Op zoek naar rust en ruimte om hun kind op te voeden, vestigen ze zich in het noorden van Friesland, in eerste instantie in Sint Annaparochie, later in een klein dorpje tussen Holwerd en Ternaard. Rust en ruimte is daar genoeg, beaamt Koens. Hij denkt dat het in principe een goede plek is om een kind groot te brengen. “Er is genoeg ruimte om gewoon lekker kind te zijn.”

Koens heeft dan ook mooie herinneringen aan zijn jeugd in Friesland. “Ik weet nog dat we suikerbieten op de weg legden en bleven wachten tot een tractor over ze heen reed. Dan knalden ze uit elkaar, bam!” Bij de buren mocht de jonge Koens paardrijden en zag hij hoe er een veulentje geboren werd en met zijn vader maakte hij lange wandelingen over de dijk. “Samen gingen we jutten, op zoek naar mooie spullen die de zee had uitgespuugd. Ik herinner mij nog een grote container met speelgoed die was aangespoeld. Het hele dorp kwam er op af.” 

Een eenzame jeugd

Het klinkt als een onbezorgde jeugd, maar zo ervaarde Koens het niet. Als Nederlandse jongen kwam hij terecht op een plek waar iedereen Fries praatte: “Ik heb mij er eigenlijk nooit thuis gevoeld,” geeft hij toe. Zowel hij als zijn ouders werden gezien als buitenstaanders en zoals Koens zelf beschrijft; ‘oars as oars’. “Je hoort er gewoon niet zo snel bij. Je kent de taal niet, de cultuur is anders. Het is moeilijk om je te mengen en ik viel buiten de groep. Ik heb mij daarom best heel eenzaam gevoeld.” 

Zijn jeugd in Friesland brengt hij grotendeels alleen door, dromend over de wereld achter de dijken: “Mijn wereld was heel klein en gesloten. We kwamen bijna nooit buiten Friesland. Maar ergens wist ik al; de wereld is veel groter en ik wil die gaan ontdekken.” Na de middelbare school kiest hij voor de studie Filosofie in Groningen, maar al snel zet Koens zijn eerste stappen om die gigantisch grote wereld te gaan ontdekken. Hij vervolgt zijn studie in Brussel, waar hij zijn vrouw ontmoet, een Russin. 

De wereld ontdekken

Samen gaan ze in Moskou wonen, een miljoenenstad die natuurlijk in de verste verte niet lijkt op zijn omgeving in Friesland. Destijds is Moskou nog één van de duurste steden in Europa om in te wonen, dus om de eindjes aan elkaar te knopen gaat Koens stukjes schrijven voor Nederlandse én Russische media. Zo rolt hij, per ongeluk, het journalistieke vak in en hij wordt correspondent voor Rusland en de voormalige Sovjet-Unie, later voor onder andere De Volkskrant en RTL Nieuws. Zijn jeugd in Friesland helpt hem in dat werk: “Ik heb daar geleerd om onverschrokken te zijn en om mij niet snel een loer te laten draaien.”

Of hij zich daardoor ook een Fries voelt “Nee, ik heb mij nooit een Fries gevoeld. Mijn ouders zijn niet in Friesland geboren, dus ik bén ook geen Fries.” Hij voegt toe dat hij zich in Rusland en Turkije, waar hij nu woont, zich wél thuis voelt. “Als je in Rusland woont en je spreekt Russisch en je bouwt er een bestaan op, dan zien Russen je ook al snel als een Rus. Ze accepteren je. Hetzelfde geldt voor Turkije. Ik woon in Istanbul, ik heb hier vrienden en kennissen en heb hier bestaansrecht. Ik voel mij meer Rus of Turk, dan dat ik mij Fries voel.” 

Een beloega in Friesland

Naast zijn journalistieke werk schrijft Koens ook boeken. Tot dit jaar richtte hij zich vooral op non-fictieve werken voor volwassenen, maar in 2021 kwam zijn kinderboek ‘Aydin, het waargebeurde verhaal van een beloega’ uit. Het boek speelt zich deels af in Friesland, op de plek waar Koens zijn eigen jeugd beleefde: “Ik weet nog heel goed dat wij op een dag naar het Jeugdjournaal keken met de klas. Daar zag ik Aydin voor het eerst; een beloega uit Rusland die naar Turkije was gezwommen. Jarenlang heb ik na die uitzending uitgekeken over de Waddenzee, in de hoop ook een beloega te zien.”

Jaren later, terwijl hij bij de Russische stad Anadyr staat te wachten op de bus, ziet Koens in de zee voor het eerst een beloega in het wild. Zijn jeugdherinnering is in één klap weer levend en wanneer hij in Turkije toevallig in de buurt komt bij het dorpje waar Aydin ooit opdook, besluit hij weer in het onderwerp te duiken. Hij gebruikt het verhaal van Aydin om aan zijn kinderen uit te leggen wat voor werk hij doet en dat wordt dus een kinderboek, deels gebaseerd op zijn eigen jeugd in Friesland, deels fictie. 

Weer terug naar het hoge Noorden?

Sinds 2015 woont Koens, samen met zijn vrouw en twee kinderen, in Istanbul: “Mijn vrouw en ik hebben een totaal andere jeugd gehad. Terwijl ik op de paarden van mijn buren reed en suikerbieten op de weg legde, reisde zij al alleen met de metro door de miljoenenstad Moskou.” De kinderen van Koens beleven nu een jeugd zoals die van zijn vrouw, maar Koens betwijfeld of dat altijd zo zal blijven. “Ik lijk nu steeds meer op mijn ouders destijds. Ik ben stiekem ook op zoek naar rust en ruimte voor mijzelf en de kinderen.” Echte verhuisplannen zijn er nog niet, maar hij struint wel al regelmatig op Funda. En ja, dan kom je automatisch terecht in Friesland. Is er dan een kans dat journalist Olaf Koens ooit weer te vinden is in de provincie waar hij ooit droomde van avonturen in verre landen, beloega’s en alles wat zich achter die dijk verschuilde? Lachend: “Dat never nooit niet.”