Vanwege corona kan slechts de helft van de maagoperaties waarschijnlijk doorgaan

LEEUWARDEN - Vanwege de coronapandemie zijn in 2020 ongeveer de helft van de geplande maagoperaties doorgegaan bij Obesitaskliniek Noord-Nederland, gevestigd in het MCL. Er stonden 950 operaties gepland, 550 zijn er uitgevoerd. Chirurg Ewoud Jutte verwacht voor 2021 dezelfde aantallen.

De reden voor de daling is dat het personeel regelmatig wordt ingezet op covid-gerelateerde afdelingen. “Daardoor is de capaciteit bij ons lager, omdat onze afdeling minder prioriteit krijgt”, legt Jutte uit. Het is daardoor lastig plannen, want in de coronazorg kan soms zomaar iets veranderen. “Sommige maagoperaties hebben we al twee tot drie keer moeten uitstellen omdat op het laatste moment ons personeel naar een covid-afdeling moest.”

Pre-operatief dieet van twee weken

Aangezien er twee weken voorbereiding nodig is voor een maagoperatie, kun je zo’n operatie niet makkelijk een volgende dag of in een per ongeluk vrijkomend uurtje zetten. “Mensen die bij ons geopereerd worden krijgen een pre-operatief dieet van twee weken mee naar huis, dat ervoor zorgt dat hun lichaam optimaal is voorbereid op de operatie.”

Jutte vervolgt: “De lever krimpt dankzij het dieet een beetje waardoor er meer ruimte ontstaat in het operatiegebied. De vertragingen door corona zijn voor de patiënten en voor mij en mijn collega’s behoorlijk frustrerend.” In Noord-Nederland kun je wanneer je morbide obesitas hebt alleen in Leeuwarden terecht voor operaties, “Wij zijn de enige kliniek op dit gebied in de provincies Friesland, Groningen en Drenthe. Er zijn zestien klinieken in Nederland.”

Psychische proces maagoperatie net zo belangrijk als de operatie zelf

Ewoud Jutte leeft als chirurg met de patiënten mee en begeleid ze bovendien in het psychische proces. Want het psychische proces wat erbij komt kijken, is minstens net zo belangrijk als de operatie. De operaties zijn tegenwoordig kijkoperaties die gestandaardiseerd worden uitgevoerd. Ze zijn goed, snel en kwalitatief hoogstaand uit te voeren. Tussen de drie kwartier en één uur zijn ze meestal klaar.

“Wij zijn met een heel team betrokken, onder andere met een diëtist, psycholoog, internist en een verpleegkundig specialist. De persoon wordt gescreend en pas als het hele team akkoord is, wordt overgegaan tot een operatie. De persoon zal namelijk moeten laten zien dat hij of zij serieus bereid is een andere leefstijl aan te nemen.” 

Beter omgaan met stress, overwerken, goede (nacht)rust

Met leefstijl doelt Jutte ook het aanpassen van bijvoorbeeld beweging, omgaan met stress, overwerken, goede nachtrust en natuurlijk het voedingspatroon. Calorierijke maaltijden zullen vermijden moeten worden. “Op al die aspecten moeten mensen hun leven veranderen, anders heeft de operatie geen zin.”

Het gaat niet alleen om meer bewegen en minder eten. Dat stigma is onderhand een fabeltje. Obesitas is echt een chronische ziekte. Bij mensen die morbide obesitas hebben is meer aan de hand in hun lichaam. Sommigen kennen bijvoorbeeld geen verzadigingsgevoel of hebben een lichaam dat energie meteen omzet in vetten.

Morbide obesitas is chronisch en niet slechts met bewegen en minder eten op te lossen

“Bij diëten herkennen veel mensen het jojo-effect. Hun lichaam verzet zich tegen gewichtsverlies en gebruikt onbewuste mechanismen zoals toename van hongergevoel of verlaging van je rustverbranding. Meer bewegen en gezonder eten helpt hen niet voldoende. Bij hen moet iets anders gebeuren.”

Positieve hormonale effecten vlak na de operatie

Helemaal wetenschappelijk uitgekristalliseerd is het nog niet, maar Ewoud Jutte en collega’s weten uit ervaring dat een maagoperatie iets teweeg brengt waardoor het lichaam mee gaat werken aan blijvend gewichtsverlies. Er treden onder andere hormonale veranderingen op en het verzadigingsgevoel verbetert waardoor je wel goed afvalt. Ook raken veel mensen – na de operatie – van hun suikerziekte af of merken een sterke verbetering.

Slaapapneu kun je er ook door kwijtraken, net als bijvoorbeeld hoge bloeddruk, gewrichtsklachten en migraine. Uiteraard wordt er volop onderzoek gedaan naar de onderliggende veranderingen, maar onomstotelijk wetenschappelijk bewijs over het hoe en waarom is er nog niet.

Ongeveer twee jaar na de operatie komt een belangrijk moment. Diegenen die met de gezonde leefstijl weten door te gaan, zullen blijvend zijn afgevallen. Bij diegenen die in oude patronen vervallen, kan hun lichaam weer terugkeren naar de oude situatie of erger. “Daarom zeggen wij ook altijd: een operatie is geen wondermiddel. Het is een hulpmiddel waarmee je de kans krijgt je lichaam gezond te maken. Die kans moet je wel grijpen.”

‘Zolang broccoli duurder is dan snoep, blijft verandering van gedrag lastig’

Na de operatie word je begeleid en zijn er zeven groepsbijeenkomsten met het kliniekteam en lotgenoten en eventueel ook individueel. Daarna moet je jezelf kunnen redden. De meesten vallen ongeveer een derde van hun gewicht af na de operatie. Hoe het daarna gaat hangt van henzelf af.

Makkelijk is het in elk geval niet. Jutte: “Het gaat om een gedragsverandering en die zijn voor alle mensen lastig. Je moet je leefstijl en oude gewoontes aanpassen. Wellicht van baan veranderen, waardoor je niet meer in de nacht hoeft te werken of minder stress ervaart. Dat moet allemaal maar net lukken. Je aanleg om makkelijk dik te worden blijft, dus je zult altijd op je voeding en leefstijl moeten blijven letten. Je gedragsverandering moet blijvend zijn.”

Verleidingen in de supermarkt zijn nog altijd (te) groot

Verleidingen in de supermarkt zijn groot. “Zolang broccoli duurder is dan snoep, blijft het lastig. In onze samenleving zijn voedingsgewoontes opgebouwd die niet per sé goed zijn. Zoals overal beschikbare hoogcalorische lekkernijen met veel suiker. Pakjes frisdrank mee naar school, een softijsje of chips wanneer je je zwemdiploma hebt gehaald.” Jutte pleit voor meer aandacht voor onze voedingsgewoontes. “Dat is goed voor de preventie van (morbide) obesitas. Morbide obesitas kost je niet alleen jaren, het gaat ook ten koste van je kwaliteit van leven.”

Maagbanden worden al enige tijd niet meer geplaatst. “Daar is men rond de eeuwwisseling wel mee begonnen, maar dat doen we al lang niet meer.” De maagband brengt geen hormonale verandering teweeg en geeft bij veel mensen na vijf tot tien jaar complicaties, waardoor deze verwijderd moet worden.

In Leeuwarden worden drie soorten operaties uitgevoerd: gastric sleeve, gastric bypass en mini gastric bypass. “Die geven volgens ons de beste balans tussen goed gewichtsverlies, afname bijkomende aandoeningen en beperkte lichamelijke bijwerkingen. De kans op operatieve complicaties is zeer laag”, aldus chirurg Ewoud Jutte.