Bekende Fries Freark Smink: ‘Ik sjoch de koroanakrisis as in oergongsperioade’

Boerenzoon Freark Smink is op zijn 72-ste nog altijd lekker bezig als acteur: een beroep wat hem past als een jas, gegoten en op maat gemaakt. De boerenzoon uit Sondel, prettig middenin boerenland levend in Britswert, leeft het leven dat bij hem past. Allerlei rollen heeft hij gespeeld, voor televisie en in het theater. In zijn nieuwste voorstelling die op 23 oktober in Theater Sneek in premiere gaat is hij terug bij zijn roots: het boerenleven. Over de toekomst ervan en of je er nog trots op mag zijn.

Freark was de oudste van de negen kinderen op zijn ouderlijke boerderij. Zelf boer worden paste niet bij hem, hij werd eerst basisschoolleraar en later acteur, maar hij heeft er nog wel veel gevoel en idee bij. In zijn familie zijn verschillende soorten boeren: van traditionele boeren, commerciële boeren tot natuurvooropstellende boeren. Het inspireerde hem tot het theaterstuk WATSOESTO! , over het heden en de toekomst van de landbouw. 

Er staan 58 voorstellingen op de planning
Coronaperikelen krijgen hem er niet onder, hij moet en zal het stuk spelen. Inmiddels zijn er 58 voorstellingen op verschillende locaties in Fryslân waar het stuk opgevoerd gaat worden, met inachtneming van de coronaregels. “As der hûndert besikers sitte kinne yn de seal dan is eltsenien dy’t deroan meidocht út de kosten. Ik sjoch de koroana-krisis as in oergongsperioade wêryn wy miskien neat fertsjinje, mar datjinge wat wy no dogge kin wol wer liede ta moaie nije dingen yn de takomst.”

Freark heeft het stuk zelf geschreven in de Friese taal, met behulp van een groepje bevriende deskundigen. Mocht het stuk een succes worden en er ook in andere delen van Nederland vraag naar ontstaan, dan gaat hij het met alle liefde vertalen naar het Nederlands.

Actueel thema met boerenprotesten
Het thema spreekt aan, mede vanwege de boerenprotesten op het Malieveld van dit jaar. Freark is er overigens al vier jaar mee bezig, via interviews met boeren uit zijn familie die hij met enige dichterlijke vrijheden – maar wel met de technische boerenwaarheid als basis – heeft uitgewerkt tot een theaterwaardig stuk.

Hij heeft er zin in. Samen met zijn vrouw Klaasje Postma – die in het stuk zijn moeder speelt – speelt hij het stuk, met Jos Thie als regissseur. Freark is 72 maar voelt zich nog altijd als een ‘jongkearel’ dus dit is vast niet zijn laatste actie als acteur. Iets wat je graag doet, daar hou je niet mee op.

Bijna belastingmedewerker geworden
En dat terwijl zijn eerste baan zomaar belastingmedewerker had kunnen zijn. “Ik woe graach jild foar in brommer fertsjinje. Doe’t myn mem dat hearde hat sy it by myn heit regele dat ik in brommer krige as ik myn oplieding oan de kweekskoalle ôfmakke. Doe haw ik de baan by de belestingtsjinst mar ôfsein.” Daarna werd hij basisschoolleraar in Hidaard en Grou. Het toneelspelbloed kroop omhoog bij creatieve momenten op school en bij een amateurgezelschap in Grou.

“Piet van der Zee belle my op en frege my as ik by toanielselsskip Tryater komme woe. Sy repetearden jûns en spilen wykeins, dus dat wie te kombinearjen mei myn wurk op skoalle. Letter bin ik foar de helte foar Tryater oan it wurk gien en foar de helte op skoalle. Oant ik in ‘kontrakt foar it libben’ krige by Tryater. Dat is eins in foarbyld fan hoe’t ik oeral yn rûgele bin. Ik bin foar in soad dingen frege en sa haw ik my ûntwikkelje kinnen.”

Groot succes met Sybe Satellyt
Na vijf jaar zegde hij zijn contract op bij Tryater om zijn vleugels uit te slaan en zich verder te ontwikkelen. Bijvoorbeeld op het vakgebied van televisieregisseur, via Omrop Fryslân. Wat hem goed van pas kwam bij zijn Friese schooltelevisiehit ‘Sybe Satellyt’. “Dat haw ik tsien jier spile. Minsken hawwe it der noch wol oer. Doe’t ik dermei stoppe wie der noch safolle fraach nei dat wy ferskate dvd’s útbrocht hawwe.”

Eveneens met dominee Zelle
Dat zijn van die mooie successen die je als acteur moet hebben. Net zoals zijn theaterstuk over de bijzondere dominee Zelle zo’n succes werd. “Geweldich, wat hat dat wat teweech brocht.” Samen met Zelle-kenner Bearn Bilker is hij veel op pad geweest voor interviews met mensen die Zelle hebben gekend. Freark bereidt zich graag goed voor.

“As myn tarieding goed is, dan hoech ik my op it toniel gjin soargen te meitsjen. Dan tink ik by mysels: ik haw der alles oan dien, better kin ik net, hjir moatte jim it mei dwaan.” Daarmee houdt hij zijn zenuwen in bedwang, want zelfs een ervaren acteur als Freark Smink kent gezonde spanning.

Net zoals kritieken van recensenten uit de media hem nog altijd kunnen raken. “As ik in stik oan it spyljen bin wol ik dy resinsjes leafst net lêze, want it soe my negatyf beynfloedzje kinne. Ik freegje dan earst even oan de minsken om my hinne: kin ik it lêze? As dy sizze dat it kin, om’t sy witte wat it mei my docht, dan lês ik it.”

Je angsten/onzekerheden opzoeken en durven aan te gaan
Het toch nog altijd een beetje onzeker zijn, hoort erbij. Je maakt toch telkens iets nieuws waarvan je maar moet afwachten hoe het wordt ontvangen. “Dy ûnsekerhyd moast oangean, dêr learst fan en wurdst better fan. Ast yn dyn skulp sitten bliuwst en tinkst ‘hie ik dit mar dien of dat mar dien’ dan hast der letter allinich mar spyt fan. Kinst it better besocht hawwe en dat it neat wurden is, dan dast letter tinkst: hie ik no mar…. Want dan wist ek net as ik wol slagge hie.”

“Learst dysels der nammentlik ek goed fan kinnen, learst watst wol kinst en watst net kinst. Sa haw ik leard dat TV-akteur wêze net sa goed by my passet, ik bin mear in akteur foar teater. Mar dat wist pas as ‘t it prebearrest. Ik haw myn rollen yn tillevyzjeseries foar bygelyks Veronica en VPRO nea werom sjoen. It leit my gewoan net, haw der gjin gefoel mei. De ‘zielsverbondheid’ dy’st as akteur nedich hast is der dan by my net by.”

Freark bloeit op in het theater, kan het stuk en de hoofdpersoon zich helemaal eigen maken en kan met zijn stem en gebaren de acties lekker groot en dramatisch en toch ook weer klein en gevoelig maken. “Wat ik no doch, passet gewoan goed by my, sa bin ik op myn best.”