Onderzoek: één derde Nederlanders geconfronteerd met overlijden in coronatijd

Bijna de helft van de Nederlanders, die in hun omgeving een overlijden heeft meegemaakt tussen 12 maart en 1 juli 2020, kon de uitvaart ongewenst niet bijwonen door de coronamaatregelen. In Nederland zijn bijna zestigduizend* mensen overleden tijdens deze periode. Van de nabestaanden die een uitvaart hebben moeten regelen in coronatijd heeft 80% toch een goed gevoel overgehouden aan het afscheid ondanks de geldende maatregelen. Dit en meer blijkt uit een onderzoek van Monuta naar de beleving van uitvaarten in coronatijd. 

“Iedereen moet afscheid kunnen nemen met een goed gevoel, ook in coronatijd. Al onze medewerkers hebben er alles aan gedaan om nabestaanden en hun gasten zo goed mogelijk tot steun te zijn. Vooral in het begin van de coronatijd toen de richtlijnen vaak wijzigden hebben mensen het moeilijk gehad. Zo hadden wij een gezin met milde coronaklachten. Mensen met een coronabesmetting mochten in het begin geen uitvaartcentrum bezoeken, tot het RIVM de richtlijnen versoepelde voor directe naasten met milde coronaklachten. Toen hebben wij direct aanvullende veiligheidsmaatregelen ontwikkeld zodat het gezin, met mondkapjes op, de volgende middag in persoon afscheid kon nemen van hun vader. Met kaarsjes en achtergrondmuziek is er een route gemaakt door het uitvaartcentrum en konden zij tóch persoonlijk afscheid nemen. Daarnaast hebben zij via livestream de uitvaart kunnen volgen. En dit is maar één voorbeeld. Veel uitvaarten verliepen anders en soms niet conform de uitvaartwensen door de maatregelen die golden. Daarom wilden we onderzoeken wat de impact was voor directe nabestaanden, bezoekers van een uitvaart en de mensen die op afstand afscheid hebben moeten nemen. Ondanks de beperkingen zien we dat nabestaanden veel begrip hebben gehad voor de maatregelen. Bij één op de drie uitvaarten ontstonden helaas verdrietige situaties waarbij bijvoorbeeld de weduwe of broers en zussen niet aanwezig konden zijn. Afscheid nemen kunnen we maar één keer doen en dan wil iedereen voor wie de overledene dierbaar is erbij zijn. Door de mogelijkheden die werden geboden om op afstand afscheid te nemen heeft gelukkig 80% een goed gevoel overgehouden aan het afscheid,” zegt Yolanda Wouters van Monuta.

Afscheid op afstand
Een derde van de Nederlanders is geconfronteerd met een verlies in coronatijd waarvan de helft ongewenst de uitvaart niet persoonlijk kon bijwonen. Bij 40% was dit een familielid van henzelf of hun partner. Bijna twee derde (59%) van de afwezigen kon op afstand een laatste groet brengen of het afscheid volgen. De meeste mensen hebben via video of audio livestream (28%) het afscheid meegemaakt. De laatste groet werd meestal gebracht in de vorm van een erehaag (23%), een walk through (16%) en drive through condoleance (5%). Het op afstand bijwonen van de uitvaart wordt door de respondenten als onpersoonlijk beschreven, maar degenen die hiervan gebruikmaakten vonden het toch fijn dat het kon. De erehaag en livestream zijn twee alternatieven die mensen waarderen en graag behouden, ook in de toekomst. 61% van de mensen die niet persoonlijk kon condoleren heeft via een kaartje hun medeleven betuigd, 18% deed dit telefonisch.

Regionale verschillen
Opvallend in het onderzoek is dat zelfs in Noord-Brabant meer dan 80% van de direct nabestaanden een goed gevoel over heeft gehouden aan de uitvaart. In Zuid-Holland waren er minder nabestaanden die met een goed gevoel terugkijken op de uitvaart, namelijk 72%. Deze twee provincies hadden de meeste overledenen in de coronaperiode (11.409* in Noord-Brabant en 9.646* in Zuid-Holland).

In Friesland geeft 78% van de ondervraagden aan een goed gevoel over te hebben gehouden van het afscheid, 22% heeft helaas geen goed gevoel als ze terug denken aan het afscheid van een geliefde. 

*Bron: Sterftecijfers CBS van week 11 t/m 27 2020