Laat slachtoffers van seksuele uitbuiting niet in de kou staan

Zondag is de Europese Dag tegen de Mensenhandel. Fier, Sterk Huis en Koraal maken zich sterk voor slachtoffers van seksuele uitbuiting, heel vaak zijn dat kinderen.

Het zorgprogramma jeugdprostitutie van Fier is opgenomen in het Landelijk Transitie Arrangement (LTA); hetzelfde geldt voor het programma van Sterk Huis en Koraal. Samen met deze organisaties hebben we de brief ‘Laat slachtoffers van seksuele uitbuiting niet in de kou staan’ geschreven. Wij vragen vandaag dan ook aan de landelijke politiek om hun ogen niet te sluiten voor deze groep.

Mensenhandel

Seksuele uitbuiting is in Nederland de meest voorkomende vorm van mensenhandel. Per jaar zijn er bijna 3.000 slachtoffers, voornamelijk jonge meisjes. Veel slachtoffers blijven uit beeld van de hulpverleningsinstanties; ze zitten gevangen in de greep van een mensenhandelaar (loverboy) of van een netwerk waarin seksuele uitbuiting plaatsvindt, met alle gevolgen van dien voor hun psychische en acute fysieke veiligheid. 

Onzichtbaar

Er zijn innovatieve benaderingen nodig om de meest onzichtbare groep slachtoffers van mensenhandel in beeld te krijgen. De anonieme chatfunctie van Centrum Kindermishandeling Mensenhandel (CKM) is zo’n innovatie. Het lukt daarmee om 12% van de mogelijke doelgroep in beeld te krijgen. Waar 97% van de slachtoffers onzichtbaar blijft voor officiële instanties. Wat we ons ook goed moeten realiseren, is dat er een grote samenhang is tussen seksuele uitbuiting en criminele netwerken. 

Trauma

Komen slachtoffers wél in de hulpverlening terecht, dan blijken de gevolgen van het geweld, de repressie en de seksuele uitbuiting vaak groot. De traumatische ervaringen die deze kinderen en jongvolwassen en opdoen, leiden op zowel korte als lange termijn vaak tot een waaier aan ernstige en complexe problemen. Ze zullen moeten leren leven met hun hele pijnlijke ervaringen, angsten en verstoorde vertrouwen. 

Dit vraagt om specifieke, gespecialiseerde hulp. Nu staat de inhoudelijke noodzaak van een landelijk specialisme voor ernstig beschadigde en getraumatiseerde kinderen en jongeren – gelukkig – niet ter discussie. Tegelijkertijd concluderen wij (Fier, Koraal en Sterk Huis) dat de financiële continuïteit van onze specialistische, hoogcomplexe zorg – een schaars landelijk specialisme – onder druk staat. Gemeentes, regio’s en verzekeraars hanteren elk hun eigen voorwaarden, protocollen en tarieven; een wildgroei aan contracten, regeldruk en verkokerde budgetten (Jeugdzorg, Wmo, GGZ, Wlz, (S)VO, MBO) zorgt voor een enorme administratieve druk. 

Paarse krokodil

Doordat er voor specialistische, integrale zorgprogramma’s als de onze – waarin zorg, onderwijs en (arbeids)participatie geïntegreerd zijn – geen integrale bekostiging bestaat, werken we noodgedwongen met een enorme versnippering aan financieringsstromen; elk met hun eigen regels en eisen. Als zorgverleners zijn we dan ook noodgedwongen veel capaciteit kwijt aan de spreekwoordelijke paarse krokodil terwijl we die capaciteit liever inzetten voor waar we in het leven zijn geroepen: zorg verlenen. Dit staat een integrale aanpak in de weg – en maakt deze soms zelfs onmogelijk.

Onverteerbaar

Daardoor dreigt het bieden van hoogcomplexe, sectoroverstijgende en integrale behandeling in onze gedecentraliseerde en geregionaliseerde stelsels, steeds meer een mission impossible te worden. Voor ons als hulpverleners is dat onverteerbaar: júist bij uitbuiting en mensenhandel is er vaak sprake van een acute dreiging en is het enorm belangrijk dat er snel gehandeld wordt. Het wachten op een indicatie of een verwijzing voor specialistische hulp duurt te lang, met het risico dat deze kinderen en jongvolwassenen tussen onze vingers doorglippen. En dat is doodzonde, want een investering nú voorkomt niet alleen grotere emotionele, maar ook maatschappelijke schade op lange termijn. 

Onze conclusie: de landelijke en specialistische bovenregionale functies passen niet in een gedecentraliseerd stelsel (Jeugdwet en Wmo) aan de ene kant, en een op concurrentie gebaseerd, regionaal stelsel (ZVW) aan de andere. 

Oproep

We doen daarom een dringend beroep op de politiek om te investeren in de beste kansen voor kwetsbare slachtoffers van seksuele uitbuiting. 

1. Maak werk van ontschotting. Juist integrale programma’s als de onze bieden perspectief en zijn een belangrijke voorwaarden om na het behandeltraject een zelfstandig leven te kunnen opbouwen.
2. Zorg voor integrale financiering; hef de voorwaarden en eisen die een integraal behandelprogramma in de weg staan op.
3. Bied ons de ruimte voor pilots, waarin we kunnen laten zien wat de duurzame waarde is van het inzetten van specifieke specialistische kennis.

Laten we samen werken aan perspectief voor seksueel uitgebuite kinderen en jongeren. En aan een wereld waarin zij weer centraal staan, in plaats van regels, kokers en financieringsbronnen.