Dodelijk drama van Trimunt, 78 jaar later

TRIMUNT/DE HAAR - Buurtschap De Haar, aan de Haarsterweg tussen Frieschepalen en Marum, werd 78 jaar geleden op 3 mei 1943 diep getroffen. Zestien mannen en jongens, van wie de jongste nog maar dertien jaar oud, zijn er om het leven gebracht door de Duitse bezetter. Er waren takken op de weg gelegd, als protest vanwege de april/mei-stakingen die in Nederland uitbraken.

In heel Nederland lieten boeren hun melkbussen leeglopen of gaven de melk gratis weg, winkels gingen dicht, omdat de Duitsers Nederlandse ex-militairen wilden inzetten als arbeiders in de Duitse oorlogsmachinefabrieken.

Het jongste slachtoffer was de slechts 13-jarige Steven van der Wier. Na de executies in Trimunt zijn de lichamen in overvalwagens geladen en in alle stilte in Appelbergen in Harenermolen begraven. Pas twee jaar later, na de bevrijding, kwamen de nabestaanden erachter waar ze lagen. Ze zijn als groep herbegraven op het kerkhof van de Hervormde Kerk Marum-West. Het grafmonument is anno 2021 nog altijd goed onderhouden.

Vlak voor de begrafenis is er in de Gereformeerde Kerk van Marum een drukbezochte rouwdienst gehouden waarin de zestien ‘doden van Trimunt’ één voor één werden herdacht. Alle slachtoffers waren lid van de Gereformeerde Kerk. In Trimunt is op de plaats waar ze gefusilleerd zijn een monument neergezet, dat monument staat er ook nog altijd en bestaat uit vijftien grote en een kleinere boom.

De Duitse majoor Johann Mechels, onder wiens bevel deze fusillade plaatsvond, werd op 12 januari 1949 opgepakt. Op 3 oktober 1949 is hij door de Bijzondere Strafkamer van de Arrondissementsrechtbank in Groningen veroordeeld tot twintig jaar celstraf met aftrek voorarrest. Op 9 december 1950 werd zijn straf verlaagd door de Bijzondere Raad van Cassatie in Den Haag naar veertien jaar celstraf met aftrek van voorarrest. De man kwam echter tien jaar eerder dan 1964 vrij, namelijk op 22 december 1954 en werd meteen de toen nog bestaande landsgrens met Duitsland overgezet.

Het Ministerie van Justitie nam deze beslissing omdat het een aantal oorlogsgevangenen niet langer wilde of kon huisvesten. Daarom heeft men politieke delinquenten op grote schaal gratie verleend en hen in vrijheid gesteld. De majoor was er één van. De nabestaanden hadden en hebben echter levenslang. Een verslaggever van de krant De Grootegaster schrijft op 15 december 1945: “De familie kon het eerst niet gelooven dat hunne dierbaren, die volstrekt onschuldig waren, door zulke reedeloze, zinnelooze wreedheid werden vermoord.”

Over de indrukwekkende en drukbezochte kerkdienst in Marum in december 1945 schrijft de verslaggever: “Uit het Gemeentehuis en vele particuliere woningen hangen de vlaggen halfstok. Duizenden menschen wilden getuige zijn van de eervolle herbegrafenis.”

De zestien lichamen zijn allemaal in het gezamenlijke graf begraven. De gemeenschap heeft geld ingezameld om het monument te bekostigen. De namen van de onschuldige neergeschoten mannen en jongens:

Andries Hartholt (63 jaar), Dirk Hartholt (27 jaar), Hendrik Hartholt (26 jaar), Albert Hartholt (17 jaar), Berend Assies (29), Uitze van der Wier (25 jaar), Jelle van der Wier (22 jaar), Steven van der Wier (13 jaar), Euwe de Jong (41), Gerrit van der Vaart (20 jaar), Johannes Glas (24 jaar), Karst Doornbosch (23 jaar), Jan Doornbosch (21 jaar), Friedrich Ludwig van der Riet (27 jaar), Sibbele de Wal (34 jaar) en Geert Jan Diertens (19 jaar).