Zangeres Nynke Laverman vraagt zich af: hoe erg is het dat we het even niet weten?
AlgemeenWEIDUM - Nynke Laverman (41) is zangeres, songwriter en ontdekkingsreiziger. Ze doet onderzoek naar de wereld en zichzelf. Op Plant, haar nieuwe album, onderzoekt de Friezin de ontwrichte relatie tussen mens en aarde. Het thema heeft haar in de greep. Als artiest, maar ook als moeder. “Want wat zeg ik tegen mijn zoons? Als moeder wil je eigenlijk zeggen dat alles goed komt, maar ook eerlijk zijn. Die worsteling vertaal ik naar mijn muziek.”
Haar muziek is poëtisch, surrealistisch en intens. Met liefde voor taal zingt ze ingetogen (ook in het Fries) en neemt ze je op haar nieuwe album mee op reis. Ze bevraagt het leven en put daarbij veel uit haar expedities. Eigenlijk was ze van plan om een luchtig en vrolijk album te maken, maar het loopt het anders. “Ik kon er niet om heen. Ik had heel sterk het gevoel dat ik het hierover moest hebben. Want hoe geven we een leefbare planeet door? En waarom dendert iedereen maar door? Dus ja weer geen lichte kost, maar het erover hebben met elkaar, via muziek, maakt het lichter.”
Een zaadje planten
Op 15 oktober gaat haar multidisciplinaire theatervoorstelling in première in Amsterdam. Een dag later is de Friese première in de Lawei in Drachten en op 22 december speelt ze in de Harmonie in Leeuwarden. Ze kijkt uit naar het contact met het publiek. “Het afgelopen jaar had ik ook veel contact met mijn luisteraars. Het was bijzonder, maar wel allemaal digitaal.” Ze legt uit dat de release van Plant al gepland stond voor 2020: het jaar van de lockdowns. “De eerste single was net uit: wat doe je dan? Doe je een jaar niks, dan bloedt het dood. Dus hebben we gekeken naar een manier om dat te overbruggen.” Door elke maand een track uit te brengen, vergezeld door een podcast die het thema van die specifieke song behandelt, laat ze haar nieuwe album Plant stapje voor stapje groeien. Voor deze podcasts interviewde Nynke samen met programmamaker Lex Bohlmeijer wetenschappers, filosofen en podiumkunstenaars die haar inspireren, zoals Roman Krznaric, Jochem Myjer en André Kuipers. “Door die podcast-reeks kreeg Plant de verdieping die het verdient. Ik vind het mooi dat je in zo’n lastige tijd de situatie kunt omdraaien en nieuwe dingen kunt laten ontstaan. Uiteindelijk was dit een heel rijk traject. Heb ik met mensen gesproken die me inspireren en die vanuit hun perspectief het thema van het nummer bediscussieerden. Hierdoor kon dit album in het hoofd van de luisteraars groeien. Het begint met een zaadje, net zoals bij een plant, en uiteindelijk komt alles op organische wijze bij elkaar.”
De basis voor Plant wordt gelegd tijdens haar reis naar Jordanië in 2019. Maar de woestijn is niet alleen maar mooi en overweldigend. Elke kloof waar ze willen overnachten, ligt vol plastic. Het raakt haar. En niet voor het eerst. “Ik was me er destijds niet zo bewust van, maar voor een project op de basisschool bedacht ik een machine die plastic kon afbreken. Ik maakte zelfs flyers waarmee ik langs de deuren ging. Dus achteraf gezien zat er altijd al een kleine wereldverbeteraar in mij.”
Van musicals naar wereldverbeteraar
Toch is die ook een tijdje verscholen geweest. Ze gaat naar de kleinkunstacademie om te leren zingen en dansen. Ze droomt van musicals. “Maar na een paar audities bij Van der Ende was ik daar al snel van genezen. Ik kwam er uiteindelijk achter dat er een maker in mij schuilt. Ik had tijd nodig om dat te durven. Heb mezelf gedwongen dat aan te zwengelen omdat ik voor mijn gevoel toch iets te vertellen heb. In het begin vroeg ik nog anderen om teksten te schrijven, maar vanaf mijn derde album doe ik het zelf en maak ik samen met Sytze, mijn man, de muziek. Dat maakt alles nog specifieker en bewuster.”
Voor Nynke is muziek het middel om haar verhalen te vertellen. “Muziek heeft natuurlijk verschillende functies: van amusement, troost, ter ontspanning of om een boodschap over te brengen.” Ze is zich ervan bewust dat haar muziek een bepaalde inspanning vraagt van het publiek. “Het is best veel en zwaar. Het is muziek waarvan ze in het Engels zo mooi zeggen: it grows on you. Het heeft tijd nodig en is niet iets dat je even ‘gewoon’ lekker opzet. Maar het mooie is dat wanneer je muziek gebruikt om iets te vertellen het bij je andere hersenhelft binnenkomt. Bij je gevoel, daar waar het je raakt. Als ik hetzelfde verhaal via een PowerPoint zou presenteren komt het via de ratio binnen. Dan is het slechts informatie. Je krijgt dagelijks al zoveel informatie: dat beklijft niet. Maar muziek wel en daar ben ik dankbaar voor want er zijn voldoende wetenschappers met een geweldig verhaal die worstelen omdat ze het niet kunnen overbrengen.”
Met haar muziek wil ze mensen bewust maken. “Ik vind het enorm fascinerend: waarom doen we, wat we doen? Waarom sturen we niet bij? Ik heb zeker alle antwoorden niet. En dat hoeft ook niet. Misschien is het uitspreken ervan en toegeven dat het niet goed gaat, al oké. Eigenlijk verlang ik er naar dat we uitspreken dat we het niet weten. Want hoe erg is dat? Maar je ziet overal op de wereld dat er naar snelle oplossingen wordt gekeken. Hoe pakken we dit aan? De klimaatcrisis, biodiversiteitsverlies, de pandemie: het zijn allemaal gevolgen van de manier waarop wij leven. Hier is geen quick fix voor. Volgens mij moeten we het beest in de bek kijken en zeggen: we niet weten het nu niet. Maar in alle creatieve processen heb je een fase waarbij je twijfelt of je op de goede weg bent. En als je dat toe laat komt er altijd een richting. Dat kan best even duren, maar je komt er altijd uit. Het is oncomfortabel en de mens wil zekerheid. Maar ik denk dat we moeten leren vertrouwen dat de juiste richting zich wel aandient, als we nu laten doordringen waar we inzitten.”
Doodeng improvisatiestuk
De elf liedjes op Plant belichten deze thematiek uit verschillende perspectieven. Om daar tijdens de theatershow nog een extra dimensie aan te geven eindigt ze met een improvisatiestuk. “Het enige dat vaststaat is dat Sytze op piano begint. Geen taal, melodie of lengte is vast gelegd. Doodeng. Ik ben helemaal niet van het improviseren, maar nu ik weet waarom ik het doe en wat ik ermee wil vertellen, durf ik het aan. Ik laat mijn gevoel spreken en hoop dat het publiek die vrijheid in denken kan voelen en met me mee gaat om te zien waar we uitkomen. Met dit soort zoektochten ga je ook op ontdekkingsreis naar wie je zelf bent. Dat is misschien wel het belangrijkste dat het reizen me geleerd heeft en wil ik graag overdragen.”
“Alles wat ik sizze kin, is dat leafde net stikken kin”
Naar iedereen die luisteren wil, maar bovenal naar haar jongens van 6 en 10 . “Het zijn jongens die houden van buiten zijn en vogels kijken. Soms worstel ik ermee met wat ik nou tegen hen zeg. Hoeveel zeg ik, wanneer en wat zeg ik niet? Als moeder wil ik zeggen dat alles goed komt, maar ook eerlijk zijn. Ook hier heb ik een liedje over geschreven: Sabearelân. Ik zing: ‘En alles wat ik sizze kin, is dat leafde net stikken kin.’ Kortom dat liefde niet stuk kan gaan. Liefde gaat niet kapot, het verandert hooguit van vorm en dat geldt voor alles wat leeft. Eigenlijk is dat ook de conclusie van Plant. Het gaat over liefde. De manier van kijken vanuit die bril en dat je alles en iedereen met respect benadert en zorgvuldig behandelt zonder onderscheid te maken.”