Waarom we niet over de overgang durven te praten

FRIESLAND - Het overkomt bijna elke vrouw, maar toch wordt er flink geheimzinnig over gedaan; de overgang. Waarom doen we dat eigenlijk? Is het schaamte voor de soms ongemakkelijke symptomen, het gevoel van verloren vrouwelijkheid of toch iets anders? En heeft dat taboe eigenlijk ook invloed op de mentale en fysieke gezondheid van Nederlandse vrouwen? RondOm Vandaag gaat op onderzoek uit en zoekt antwoord op de vraag: Waarom durven we niet te praten over de overgang?

De overgang is een fase die (bijna) elke vrouw doormaakt. Tijdens de overgang worden vrouwen steeds minder en onregelmatiger ongesteld en op een gegeven moment blijft de menstruatie helemaal weg. Dit komt omdat de voorraad eicellen in de eierstokken van een vrouw afnemen, waardoor er ook minder hormonen worden aangemaakt, zoals oestrogeen en progesteron. De meeste Westerse vrouwen krijgen te maken met de overgang tussen hun veertigste en zestigste en gemiddeld begint de overgang voor een Nederlandse vrouw als zij 51 jaar is. Vrouwen in de overgang hebben last van lichamelijke ongemakken, zoals opvliegers en zweetaanvallen, maar ook op mentaal vlak kunnen ze soms door de overgang niet lekker in hun vel zit. Daarnaast kunnen er op seksueel gebied ook problemen ontstaan. De vagina van een vrouw kan door de overgang namelijk droger worden, waardoor vrijen onaangenaam kan zijn. 

Wat is een taboe

Allereerst is het misschien handig om te weten wat een taboe is. Volgens de Dikke van Dale is een taboe iets dat niet gedaan of gezegd mag worden en volgens Wikipedia is het iets dat wordt beschouwd als ongepast om te gebruiken, te doen of over te spreken. Er zijn eigenlijk drie gangbare theorieën die verklaren waarom een taboe ontstaat. 

De ene verklaring is en antropologische visie van Steven Pinker die hij beschrijft in zijn boek How The Mind Works. Hij stelt dat een taboe ontstaat als aangeboren overlevingsgedrag. Taboes die bijvoorbeeld in verband staan met dode lichamen (van mens of dier) zouden zijn ontstaan door een instinctieve weerzin tegen drager van ziekteverwekkers en het taboe op incest zou inteelt kunnen voorkomen. 

De andere twee verklaringen zijn psychoanalytisch van aard. De ene komt van de beroemde psycholoog Sigmund Freud. Hij denkt dat taboes veroorzaakt worden door sterke onbewuste motivaties. Volgens hem zijn er dan ook maar twee universele taboes, namelijk incest en vadermoord. De tweede verklaring vanuit de psychoanalyse komt van de Duitse psycholoog Wilhelm Wundt. Hij ziet een taboe als niets anders dan een geobjectiveerde angst voor demonische krachten. 

Het taboe op de overgang

Nou is het moeilijk om vanuit deze verklaringen te beschrijven waarom er precies een taboe ligt op de overgang. Dit komt omdat het ene taboe niet gelijk is aan het andere taboe. Sommige taboes, zoals incest, zijn inderdaad goed te verklaren met Pinker of Freud. Dit komt ook, omdat deze taboes veel harder en strenger bekend zijn in de samenleving. De overgang is niet iets waar mensen van walgen, er wordt simpelweg niet of nauwelijks over gesproken. Het zou goed kunnen dat het taboe op de overgang onderdeel is van een groter taboe, bijvoorbeeld het taboe op seksualiteit bij vrouwen. 

In de christelijke leer (die in de westerse cultuur prominent aanwezig is) is seksualiteit en seksueel genot bij vrouwen iets wat ondergeschikt is. Voortplanting is de meest primaire reden voor seks én bovendien een grote en belangrijke rol van de vrouw. Het verlies van vruchtbaarheid door de overgang kan dan ook worden gezien als het verlies van het nut van een vrouw. Bovendien zijn veel symptomen van de overgang ook seksueel van aard, iets waar sowieso weinig over gepraat wordt. Bovendien zijn Nederlanders niet echt een ‘klaagvolkje’. Lichamelijke en vooral mentale problemen worden vaak gebagatelliseerd. De ‘niet-lullen-maar-poetsen’ mentaliteit zorgt ervoor dat we minder praten over de klachten die we hebben, of het nu gaat over de overgang, menstruatie, burn-out klachten of depressieve gevoelens. Dan heb je natuurlijk ook nog het feit dat eigenlijk niemand het echt leuk vindt om ouder te worden, ook vrouwen niet. Vrouwen zelf vinden de overgang, typisch een teken dat je een jaartje ouder wordt, dus misschien ook niet iets om over de daken te schreeuwen. 

Is dat taboe eigenlijk een probleem?

Veel mensen vinden het helemaal niet erg dat op sommige onderwerpen een taboe ligt. Er zijn ook zeker gevallen, zoals met necrofilie of incest, dat een taboe zelfs nut heeft. Door een taboe te leggen op dode lichamen of seks met een familielid, voorkomen we bijvoorbeeld zeldzame ziektes. Toch zijn niet alle taboes goed en kunnen ze zelfs negatieve gevolgen hebben. Een taboe op SOA’s kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat jongeren niet goed weten wat een SOA is en hoe je het krijgt, omdat er weinig over wordt gepraat. Daarnaast kan de schaamte er ook voor zorgen dat mensen (te) laat met een SOA naar de huisarts gaan. 

Ditzelfde geldt eigenlijk ook voor het taboe op de overgang. Er wordt zo weinig gepraat over deze fase van een vrouwelijk leven dat veel vrouwen niet goed voorbereid zijn. Hierdoor herkennen ze bijvoorbeeld de symptomen niet. Uit onderzoek blijkt dat veel vrouwen ziek thuis zitten met een burn-out, terwijl hun klachten eigenlijk te wijden zijn aan de overgang. Het taboe op de overgang zorgt dus ook voor ziekteverzuim. Door het taboe te bespreken zorgen we er met z’n allen voor dat de kennis over de overgang wordt vergroot, goed idee?